Isparta Özel Davraz Yaşam Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Oğuz ÇELİK, Akciğer Hastalıkları hakkında Burdurweb Dergisi okurları için söyleşide bulundu.
*KOAH VE ASTIM GİBİ HASTALIKLAR NE TÜR HASTALIKLARDIR? NASIL ŞÜPHELENMELİYİZ?
KOAH ve Astım; solunum yolları hastalıkları olup, müzmin (Kronik) fakat tedavi edilebilir hastalıklardır. Tedavi edilmediklerinde uzun vadede solunum yetmezliği gibi ciddi respiratuvar (solunumsal) hastalıklara yol açabilmektedirler. KOAH ve astım için şüphe uyandıracak durumlar; sigara öyküsü, inatçı öksürük, balgam (özellikle zorlu), nefes darlığı, göğüste sıkışma hissi, hırıltı, toz-duman-hava kirliliğine (organik yakıtlar ve kimyasallar ileoluşan)-kokulara karşı aşırı hassasiyettir.
* KOAH VE ASTIM GİBİ HASTALIKLARDA TEK SUÇLU SİGARA MIDIR?
Özellikle KOAH ta sigara çok önemli bir etkendir (%94). Fakat tek etken sigara değildir. Sigara gibi yanıcı ve solunan organik partiküllere (kömür-boya-sanayi) maruziyet, bronşit-zatürre gibi alt solunum yolları enfeksiyonları ve genetik etkenler de önemli risk faktörleridir.
*KOAH VE ASTIM HASTALIKLARI AÇISINDAN HASTA OLMADAN VE HASTA OLDUKTAN SONRA NELER YAPILABİLİR?
KOAH ve Astım için önlem alma amaçlı; Sigarayı bırakmak, kimyasal işlerde çalışırken maske kullanımı- havalandırma-işyeri hekimi kontrolü gibi önlemler almak, enfeksiyonlardan uzak durmak ve enfeksiyon durumlarında doktora başvurmak önem arz etmektedir. Akrabalarda (özellikle 1 ve 2. derece düzeyinde) hastalık mevcut ise tetikte olunmalıdır.
Hastalık şüphesi var ise, özellikle uzman göğüs hastalıkları hekiminize başvurunuz. Sizi öykü, fizik muayene, solunum testleri, akciğer görüntüleme tetkikleri, kan tetkikleri ve gerekirse daha ileri inceleme tetkikleri ile değerlendirecektir. Sonuç olarak, sizin için en uygun tedavi-kontrol şemasını belirleyecektir.
* AKCİĞER KANSERİNDEN NASIL KORUNABİLİRİM?
Akciğer kanserlerinin temel olarak 2 türü (Küçük hücreli/Küçük hücreli dışı) olup, en tehlikelisi (küçük hücreli) sigara ile yakın ilişkilidir (%95). Bu veriler bağlamında ilk yapılacak iş, tütün ve ürünlerinin kullanımının sonlandırılması (telkin ve/veya göğüs hastalıkları uzmanı profesyonel yardımı ile) gerekmektedir. İkincil olarak bir nevi solunum yolları için check-up şeklinde göğüs hastalıkları hekimine kontrol muayenesi (erken evrelerde teşhis amaçlı) için başvurulmalıdır.
*GRİP-NEZLE, FARENJİT, LARENJİT, TRAKEİT, BRONŞİT VE ZATÜRRE GİBİ ENFEKSİYONLARIN FARKI VE ÖNEMLERİ NELERDİR?
Belirtilen enfeksiyonlar yerlerine göre öncelikle üst (orofarenks-burun-sinüsler-larenks) ve alt solunum yolları (terakea-bronşlar-akciğer dokusu) olmak üzere 2 gruba ayrılır. Grip-nezle-larenjit üst solunum yollarındaki, trakeit-bronşit-zatürre alt solunum yollarındaki enfeksiyonlardır. Enfeksiyonlar bağışıklık sistemimizdeki zayıf anlardan faydalanarak virüsler (%70), bakteriler (%27), mantarlar ve diğer fırsatçılar (%3) tarafından oluşturulmaktadır. Uzman göğüs hastalıkları hekiminize başvurarak aynı gün içerisinde genellikle erken teşhis ve ampirik (öncül) tedaviler ve önlemler konusunda yardım alabilirsiniz. Global dünyada seyahatler -alışverişler –temaslar artmıştır. Ayrıca maalesef gereksiz ve uygun olmayan antibiyotik kullanımlarına bağlı olarak hastalık yapan mikroplar kimlik değişiklikleri ile tedaviye direnç kazanabilmektedirler. Bu nedenle uzamış grip bulguları, nefes almakta zorlanma, aşırı halsizlik ve yüksek ateş gibi durumlarda uzman göğüs hastalıkları hekiminize başvurunuz.
*KAN TÜKÜRME HANGİ DURUMLARDA GELİŞEBİLİR? KORKMALI MIYIZ?
Kan tükürme; Ağız yolu ile atılan vücuttaki bir odağın kanama göstergesidir. Kanama; Ağız, burun, diş etleri, gırtlak gibi üst solunum yolu öğelerinden olabileceği gibi, soluk borusu, mide ve akciğer gibi önemli organlardan da gelmiş olabilir. Nispeten daha az olmakla beraber kan tükürme, kan sulandırıcı ilaçlara veya vücutta kanama ile ilişkili hücrelerdeki sayı ve fonksiyonel değişikliklere (doğuştan gelen veya sonradan oluşan) bağlı da olabilmektedir. Tedirgin olmak için, bir seferde 200 ml saf kan (1 su bardağı dolusu) veya 24 saatte 600 ml saf kan (3 su bardağı dolusu) gereklidir. Tedirginlik gerektiren miktarlarda hemen acil servise başvurulmalıdır. Ciddi olmayan miktarlar için ise ivedi olarak, teşhis ve tedavi amaçlı uzman göğüs hastalıkları hekiminize başvurunuz.
*UYKU APNESİ NEDİR? NASIL ŞÜPHELENİLEBİLİR? ÖNEMİ NEDİR? NASIL TEŞHİS EDİLİR? TEDAVİSİ VAR MIDIR?
Uyku apnesi; uykuda solunum bozuklukları (horlama ve solunum durma atakları) ile karakterize bir durumdur. Hastalığın ismi yaygın olarak OSAS (Obstructıve Sleep Apne Syndrome) şeklinde kısaltılır.
OSAS, vücutta hücresel düzeyde oksijenlenmeyi azaltarak ve hormon düzeylerini bozarak uyku kalitesini düşürmektedir. Düşen uyku kalitesi beyinde salgılanan metabolik etkili, hafıza ile ilişkili nörotransmitter (hormon ve öncülleri) düzeylerini bozmaktadır. Sonuç olarak; dinlenememe, sabah baş ağrıları, gün içerisinde sersemlik, özellikle yemeklerden sonra uyuyakalma, gece uyurken aşırı horlama-solunum durma atakları ile ev ahalisini rahatsız ve tedirgin etmeye neden olur. Daha da önemlisi; uzun vadede bozulan metabolizma ve hormon dengesi ile kilo alma, dirençli diyabet, hipertansiyon ve kalp hastalıklarına zemin hazırlar.
OSAS şüphesi, ev ahalisi tarafından gözlemlenip tarafınıza horlama ve solunum durması ile size tariflendiğinde oluşabilir. Ayrıca siz uyandığınızda dinlenememiş hissederseniz, ara ara sabah baş ağrıları, gündüz sersemlik ve alakasız zamanlarda uyuklama (bazen mesleğe bağlı çok tehlikeli olabilir), kilo alımı, dirençli tansiyon ve şeker hastalıkları gelişimi hissederseniz OSAS!!! adayısınız demektir. Bu tür durumlarda Polisomnografi ünitesi olan bir merkezde çalışan uzman göğüs hastalıkları hekimine başvurunuz.
Biz kliniğimizde teşhis için PSG (Polisomnografi) kullanmaktayız. PSG hasta için konforlu ve kolay uygulanabilir bir tetkiktir. PSG, hastanın gece uykusu ile sabah uyanma arasındaki uyku mimarisini kayıt altına alarak çeşitli önemli hesaplamalar yapılmasına imkan verir. Ünitemizdeki PSG cihazımız portable (taşınabilir boyut ve ağırlıkta) olup hasta için kolay-acısız-basit kullanım imkanı vermektedir. Kayıt sonrası raporlama sonucunda OSAS mevcut mu? Mevcut ise hangi derecede? Belirlenir.
OSAS mevcut ise; Hafif-Orta-Ağır şiddette olmak üzere 3 sınıfa ayrılır. Tedavi yelpazesi geniş olup OSAS etkenine (kilo, üst-alt solunum yolu pasaj bozukluğu, nörolojik, ilaçlara bağlı) ve şiddete(hafif-orta-ağır) göre tedavi edilmektedir. Genellikle tedavi çeşitleri; Basit önlemler(diyet, yatış pozisyonu, ilaç kesilmesi vs), lokal operasyonlar ve gelişen teknoloji ile kolay kullanımlı CPAP veya BPAP adlı hastaya özel ayarlanabilen tıbbi cihazlar içermektedir.
Tüm okurlarımıza rahat nefes alabilecekleri sağlıklı günler diliyorum.
