Zilan Katliamı’nın Üzerinden 94 Yıl Geçti
Van’ın Erciş ilçesine bağlı Zilan Deresi’nde 13 Temmuz 1930’da binlerce Kürt’ün hayatını kaybettiği Zilan Katliamı’nın üzerinden 94 yıl geçti. Adını olayın yaşandığı Zilan Deresi’nden alan katliam, hafızalarda hala tazeliğini koruyor.
Katliamın Detayları
Katliamda kadın, çocuk binlerce Kürt vahşice katledildi. Ölü sayısına ilişkin farklı rakamlar ifade edilse de, öldürülenlerin sayısının on binleri bulduğu, onlarca köyün yakıldığı ve binlerce kişinin sürgün edildiği bildiriliyor. 1930 yılının Temmuz ayında Ağrı Dağı Ayaklanması sırasında Ferik Salih Omurtak komutasındaki 9. Kolordu tarafından Zilan Deresi’ne sığınan on binlerce Kürt vahşi bir şekilde katledilmişti. Katliamda insanlığın en ağır suçları işlendi. Anne karnındaki bebekten en yaşlısına kadar on binlerce Kürt şehit edildi.
Vahşet Detayları
Zilan Deresi’nde hamile kadınların karınları deşilerek bebeklerin cinsiyetine bakıldı. İnsanlar birbirine bağlanarak kurşuna dizildi. Çemê Gurcemê vadisinde binlerce insan toplu bir şekilde vahşice katledildi.
Tarihi Kayıtlar ve Tanıklıklar
16 Temmuz 1930 tarihli Cumhuriyet gazetesine göre 15 bin kişi öldürüldü. Kürt yazar Hesen Hişyar Serdi’ye göre, Ademan, Sipkan, Zilan ve Hesenan aşiretlerinden 18 köyden 47 bin kişi katledildi. Ermeni araştırmacı Garo Sasuni’ye göre ise 5.000 kadın, çocuk ve yaşlı öldürüldü. Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi, “Zilan Bölgesi vadilerinden birinde 1.550 kişi kesildi, Erciş bölgesinde 200 köy yakıldı, Patnos sahasında yakılıp yıkılmayan tek köy kalmadı, Türk askerleri, Kürtlerin hayvanlarını da alıp aşırdılar” şeklinde aktardı.
Askeri Güç ve Medya
Türkiye ordusu katliamda, iki kolordu (7. Kolordu ve 9. Kolordu) ve 80 uçaktan oluşan hava gücü kullandı. Cumhuriyet gazetesi, 16 Temmuz 1930 tarihinde Zilan Katliamı için, “Ağrı Dağı tepelerinde tayyarelerimiz şakiler üzerine çok şiddetli bombardıman ediyorlar. Ağrı Dağı daimi olarak infilak ve ateş içinde inlemektedir. Türk’ün demir kartalları asilerin hesabını temizlemektedir. Zilan Deresi ağzına kadar ceset dolmuştur” ifadelerini kullandı.
Tanıkların Anıları
Zilan Katliamı’nda görev alan bir asker, anılarında insanları makineli tüfeklerle öldürdüklerini belirtiyor. Rûdaw ekranlarında yayınlanan, Zilan Katliamı’nın tanıkların dilinden anlatıldığı “Kızıl Gökyüzü” isimli belgeselde yaşanan vahşet gözler önüne seriliyor.
Zilan Katliamı’nın üzerinden geçen 94 yıl, acıların ve hatıraların hafızalarda canlı kalmasına engel olamadı. Bu vahşi olay, tarihin karanlık sayfalarında yer almaya devam ediyor.
